Ang Pintor

Ang Pintor

Jerry Gracio

Gumuhit siya ng ibon
Lumipad ito palayo
Gumuhit siya ng isda,
Lumangoy ito sa hangin.
Gumuhit siya ng bulaklak,
Nagkalat ang halimuyak sa dilim.
Iginuhit niya ang sarili,
At inangkin siya ng kambas.

PAGPAPAHALAGA:

            Bawat isa sa atin ay may natatanging kakayahan at talento. Ano-ano ang mga angkin mong talento? Paano mo pinaghuhusay ang mga ito?

             Ang mga kakayahan at talento natin ay bigay sa atin ng Diyos. Maraming mga paraan upang mapaghusay natin ang mga ito. Isa sa mga paraan ay ang paghingi ng tulong sa ibang tao na may sapat na kaalaman sa angkin mong talentong. Marami kang matututuhan sa mga taong ito kaya nararapat na hindi ka mahiyang magtanong o humingi ng payo sa kanila. Lagi mo ring isaisip na kung may gagawin kang isang bagay, subukan mo ito, at kung magkamali ka man ay muli mo itong subukan hanggang sa ikaw ay magtagumpay. Ang patuloy na pagharap sa mga pagsubok ay isa ring paraan upang mapahusay mo ang iyong kakayahan at talento.

Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Salamin

Salamin

Assunta Cuyegkeng

Walang kurap siyang titingin sa akin,

itong kakambal ko sa salamin

Pag-aaralan ang linya at pekas

na unti-unti nang kumalat sa aking mukha

Pag-aaralan pati ang mata kong

Kape pala ang kulay, hindi itim.

Walang kurap siyang magmamasid,

pag-aaralan ang takbo ng aking dibdib

na kung minsan, kumakabog,

kung minsan, natutulog.

Dito nagtatago ang aking mangingibig,

ina at ama, anak, kapatid,

ang init ng gising kong dugo,

ang hininga ng Diyos na matiyagang

nakikinig.

Tatapatan niya ako,

Sisipatin mula sa paa hanggang ulo

At ihaharap sa akin,                                                       

Walang retoke,

Ang buo kong pagkatao.

PAGPAPAHALAGA:
       Ngayong ikaw ay nasa ika-pitong baitang na, ano-ano ang mga pisikal na pagbabago sa iyong sarili ang napapansin mo kumpara noon sa ngayon? Paano mo tinatanggap ang mga pagbabagong ito?

        Maraming mga pagbabagong pisikal ang iyong nararanasan ngayong ikaw ay nasa ika-pitong baitang na. Ang mga pagbabagong ito ay normal lamang kaya hindi ka dapat mabahala sa mga ito. Huwag kang mag-atubiling lumapit sa iyong mga magulang o mga pinagkakatiwalaang mga nakatatanda hinggil sa mga pagbabagong iyong nararanasan.

Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Alamat ni Tungkung Langit

Alamat ni Tungkung Langit

[Hango sa mito ng Hiligaynon at Waray,  at muling isinalaysay ni Roberto T. Añonuevo]

       Hindi makapaniwala ang mga tao noon na wala naman talagang langit at lupa. Ako si Alunsina, at ang asawa kong si Tungkung Langit ang pinagmulan na lahat ng bagay. Kaming dalawa lamang ang pinag-ugatan ng buhay. Mula sa kaibuturan ng kawalan, itinakda n gaming kasaysayan ang paglitaw ng daigdig ng mga tao.

            Nabighani si Tungkung Langit nang una niya akong makita. Katunayan, niligawan niya ako nang napakatagal, sintagal ng pagkakabuo ng tila walang katapusang kalawakan na inyong tinitingala tuwing gabi. At paanong hindi mapapaibig si Tungkung Langit sa akin? Mahahaba’t mala-sutla ang buhok kong itim. Malantik ang aking balakang at balingkinitan ang mahalimuyak na katawan. Higit sa lahat matalas ang aking isip na tumutugma lamang sa gaya ng isip ni Tungkung Langit.

            Kaya sinikap ng aking matipuno’t makapangyarihang kabiyak na dalhin ako doon sa pook na walang humpay ang pag-agos ng dalisay, maligamgam na tubigan. Malimit kong marinig ang saluysoy ng tubig, na siya ko namang sinasabayan ng paghimig ng maririkit na awit. Napapatigalgal si Tungkung Langit tuwing maririnig ang aking tinig. “Alunsina,” aniya, “ikaw ang iibigin ko saan man ako sumapit!” Pinaniniwalaan ko ang kanyang sinasambit. At ang malamig na simoy sa paligid ang lalo yatang nagpainit ng aming dibdib kapag kami’y nagniniig.

            Napakasipag ng aking kabiyak. Umaapaw ang pag-ibig niya; at iyon ang aking nadama, nang sikapin niyang itakda ang kaayusan sa daloy ng mga bagay at buhay sa buong kalawakan.

            Iniatang niya sa kanyang balikat ang karaniwang daloy ng hangin, apoy, lupa, at tubig. Samantala’y malimit akong maiwan sa aming tahanan, na siya ko namang kinayamutan. Bagaman inaaliw ko ang sarili sa paghabi ng mga karunungang ipamamana sa aming magiging anak, hindi mawala sa aking kalooban ang pagkainip. Wari ko, napakahaba ng buong maghapon kung naroroon lamang ako’t namimintana sa napakalaki naming bahay.

            Madalas akong gumagawi sa aming pasigan, at manalamin sa malinaw na tubig habang sinusuklay ang mababangong buhok. Ngunit tuwing tititig ako sa tubig, ang nakikita ko’y hindi ang sarili kundi ang minamahal na si Tungkung Langit.

            Sabihin nang natutuhan ko kung paano mabagabag. Ibig kong tulungan ang aking kabiyak sa kanyang mabibigat na gawain. Halimbawa, kung paano itatakda ang hihip ng hangin. O kung paano mapapasiklab ang apoy sa napakabilis na paraan. O kung paano gagawing malusog ang mga lupain upang mapasupling nang mabilis ang mga pananim. Ngunit ano man ang aking naisin ay hindi ko maisakatuparan. Tumatanggi ang aking mahal. “Dito ka na lamang sa ating tahanan, Alunsina, di ko nais na makita kang nagpapakapagod!”

            Tuwing naririnig ko ang gayong payo ni Tungkung Langit, hindi ko mapigil ang maghinanakit. Kaparis ko rin namang siyang bathala, bathala na may angkin ding kapangyarihan at dunong. Tila nagtutukop siya ng mga tainga upang hindi na marinig ang aking pagpupumilit. Nagdulot iyon ng aming pagtatalo. Ibig kong maging makabuluhan ang pag-iral. At ang pag-iral na yaon ang sinasagkaan ng aking pinakamamahal.

            Araw-araw, lalong nagiging abala si Tungkung Langit sa kanyang paggawa ng kung ano-anong bagay. Makikita ko na lamang siyang umaalis sa aming tahanan nang napakaaga, kunot ang noo, at tila laging malayo ang iniisip. Aaluin ko siya at pipisilin naman niya ang aking mga palad. “Mahal kong Alunsina, kapag natapos ko na ang lahat ay wala ka nang hahanapin pa!” at malimit nagbabalik lamang siya kapag malalim na ang gabi.

            Sa mga sandaling yaon, hindi ko mapigil ang aking mga luha na pumatak; napapakagat-labi na lamang ako habang may pumipitlag sa aking kalooban.

            Dumating ang yugtong nagpaalam ang aking kabiyak. “Alunsina, may mahalaga akong gawaing dapat matapos,” ani Tungkung Langit. “Huwag mo na akong hintayin ngayong gabi’t maaga kang matulog. Magpahinga ka. Magbabalik din agad ako…” May bahid ng pagmamadali ang tinig ng aking minamahal. Lingid sa kanya, nagsisimula nang mamuo sa aking kalooban ang matinding panibugho sa kanyang ginagawa. Umalis nga si Tungkung Langit at nagtungo kung saan. Subalit pinatiktikan ko siya sa dayaray upang mabatid ang kanyang paroroonan. Ibig ko siyang sundan.

            Natunugan ni Tungkung Langit ang aking ginagawa. Nagalit siya sa dayaray at ang dayaray ay isinumpa niyang paulit-ulit na hihihip sa dalampasigan upang ipagunita ang pagsunod niya sa nasabing bathala. Samantala, nagdulot din yaon ng mainit na pagtatalo sa panig naming dalawa.

            “Ano ba naman ang dapat mong ipanibugho, Alunsina? asik ni Tungkung Langit sa akin. “Ang ginagawa ko’y para mapabuti ang daloy ng aking mga nilikha sa daigdig ng mga tao!” Napoot ang aking kabiyak sa akin. Nakita ko sa kanyang mga mata ang paglalagablab at lumalabas sa kanyang bibig ang usok na pagkapoot. Dahil sa nangyari, inagaw niya sa akin ang kapangyarihan ko. Ipinagtabuyan niya ako palabas ng aming tahanan.

            Oo, nilisan ko ang aming bahay nang walang taglay na anumang mahalagang bagay. Nang lumabas ako sa pintuan, hindi na ako muling lumingon nang hindi ko makita ang bathalang inibig ko noong una pa man. Hubad ako nang una niyang makita, hubad din ako nang kami’y maghiwalay.

            Alam kong nagkamali ng pasya si Tungkung Langit na hiwalayan ako. Mula noon, nabalitaan ko na lamang na pinananabikan niya ang paghihintay ko sa kanya kahit sa gitna ng magdamag; hinahanap niya ang aking mainit na halik at yakap; pinapangarap niyang muling marinig ang aking matarling na tinig; inaasam-asam niya na muli akong magbabalik sa kanyang piling sa paniniwalang ibig kong makamit muli ang kapangyarihang inagaw niya sa akin. Ngunit hindi.

         Hindi ko kailangan ang aking kapangyarihan kung ang kapangyarihan ay hindi mo rin naman magagamit. Hindi ko kailangan ang kapangyarihan kung magiging katumbas iyon ng pagkabilanggo sa loob ng bahay at paglimot sa sariling pag-iral.

Ipinaabot sa akin ng dayaray ang naganap sa dati naming tahanan ni Tungkung Langit. Sinlamig ng bato ang buong paligid. Pumusyaw ang dating matitingkad na palamuti sa aming bahay. Lumungkot nang lumungkot si Tungkung Langit at laging mainit ang ulo. “Mabuti naman,” sabi ko sa dayaray. “Ngayon, matututo rin si Tungkung Langit na magpahalaga sa kahit na munting bagay.”

Umaalingawngaw ang tinig ni Tungkung Langit at inaamo ako dito sa aking bagong pinaghihimpilan upang ako’y magbalik sa kaniya. Ayoko. Ayoko nang magbalik pa sa kaniya. Kahit malawak ang puwang sa aming pagitan, nadarama ko ang kaniyang paghikbi. Oo, nadarama ko ang kaniyang pighati. Lumipas ang panahon at patuloy niya akong hinanap. Ngunit nanatili siyang bigo.

Ang kaniyang pagkabigo na mapanumbalik ang aking pagmamahal ay higit niyang dinamdam. Nagdulot din yaon sa kaniya upang lalong maging malikhain sa paghahanap. Akala niya’y maaakit ako sa kaniyang gawi. Habang nakasakay sa ulap, naisip niyang lumikha ng malalawak na karagatan upang maging salamin ko. Hindi ba, aniya, mahilig si Alunsina na manalamin sa gilid ng aming sapa? Nababaliw si Tungkung Langit. Hind gayon kababaw ang aking katauhang mabilis maaakit sa karagatan.

Pumaloob din si Tungkung Langit sa daigdig na nilikha niya na laan lamang sa mga tao. Naghasik siya ng mga buto at nagpasupling ng napakaraming halaman, damo, palumpong, baging, at punongkahoy. “Marahil, maiibigan ito ni Alunsina,” ang tila narinig kong sinabi niya. Gayunman, muli siyang nabigo dahil hindi ako nagbalik sa kaniyang piling.

Humanap pa ng mga paraan ang dati kong kabiyak upang paamuin ako. Halimbawa, kinuha niya sa dati naming silid ang mga nilikha kong alahas. Ipinukol niya lahat ang mga alahas sa kalawakan upang masilayan ko. Naging buwan ang dati kong ginintuang suklay; naghunos na mga bituin ang mga hiyas ko’t mutya; at naging araw ang ginawa kong pamutong sa ulo. Kahit ano pa ang gawin ni Tungkung Langit, hindi na muli akong nagbalik sa kaniyang piling.

            Namighati siya. At nadama niya kung paanong mamuhay nang mag-isa, gaya lamang ng naganap sa akin dati doon sa aming tirahan. Lumuha nang lumuha si Tungkung Langit, at ang kaniyang pagluha ay nagdulot sa unang pagkakataon ng pag-ulan. Kapag siya’y humahagulgol, nagbubunga yaon ng malalakas na pagkulog at pagkidlat. May panahong tumitindi ang kaniyang pighati, kaya huwag kayong magtaka kung bakit umuulan. Ang mga luha ni Tungkung Langit ang huhugas sa akin, at sa aking kumakawag na supling.

PAGPAPAHALAGA:

      May natatandaan ka bang isang kuwentong iyong nabasa na nagpapakita na may epekto ang kasarian sa maaaring ikilos ng isang tauhan? Naniniwala ka ba na may limitasyon ang bawat tao dahil sa kanilang kasarian? 

       Natunghayan mo sa binasang akda ang pagkakaroon ng mas mataas na pagtingin ng isang tauhan sa kanyang sarili dahil sa kanyang kasarian at ang mababa niyang pagtingin o ang hindi pagbibigay ng pagkakataon sa kanyang kabiyak na maisagawa ang kanyang nais. Ikinahon niya ang katangian at kakayahan ng kanyang asawa bilang taga-asikaso sa gawaing-bahay at tagatugon sa kanyang ilang pangangailangan. Maging sa ating kasaysayan ay mababasa natin ang ganitong pagtingin dati sa mga kababaihan- na sila ay walang karapatan at nararapat lamang manatili sa mga tahanan. Subalit sa kasalukuyan, sa iyong palagay, may epekto pa rin ba ang kasarian sa maaaring ikilos o gawin ng isang tao?

Mga Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Kung Bakit Umuulan?

Kung Bakit Umuulan

Isinalin ni Roberto Añonuevo

            Noong unang panahon, wala pang mundo, wala pang araw at buwan, wala pang oras, at wala pang buhay o kamatayan. Mayroon lang dalawang diyos, si Tungkung Langit at ang kanyang kabiyak na si Alunsina.

            “Tingnan mo, mahal, lilikhain ko ang santinakpan para sa iyo!” pagmamalaking sabi ni Tungkung Langit.

            “Hayaan mong tulungan kita, kaya ko ring lumikha,” ang sabi ni Alunsina.

            “Huwag kang mag-alala, mahal, ito ang regalo ko sa iyo: ang mga bituin, ang mga planeta, ang buwan, ang mga ulap, at ang hangin.”

            “Pero makapangyarihan din naman ako, dahil isa akong diyosa,” bulong ni Alunsina. Ngumiti lang si Tungkung Langit at niyakap si Alunsina. Pagkatapos, tumindig siya nang matikas, huminga ng malalim, at sumigaw ng pagkalakas-lakas sa kawalan.

            Lahat ng sabihin ni Tungkung Langit ay nagkatotoo. Kumalat ang sinag ng bagong likhang araw. Kumislap-kislap ang mga bituin. Umikot ang mga planeta at lumiwanag ang buwan. Humangin nang pagkalakas-lakas.

            At naulit ito nang naulit. Mahal na mahal ni Tungkung Langit si Alunsina, kaya ayaw niya itong mapagod. Ayaw niyang gumamit ng kahit isang daliri si Alunsina upang lumikha ng kahit isang bagay.

            “Mas gugustuhin kong maupo ka na lang, magpahinga, at maging maganda,” sabi ni Tungkung Langit kay Alunsina.

            Ngunit sawa na si Alunsina sa ganoong klase ng buhay. Naramdaman niyang parang wala siyang silbi bilang diyosa. Gusto niyang lumikha.

            “Huwag kang mag-alala,” sabi ni Tungkung Langit sa kanyang iniibig, “wawakasan ko ang iyong pagkabagot. Lilikha ako ng … oras!” At nagsimula nga ang oras.

            Kasamang nalikha ng oras ang alaala… at naalala ni Alunsina ang panahong wala pang laman ang kalawakan, nang hindi siya nakalikha ng kahit na ano. “Gusto kong lumikha!” sabi ni Alunsina.

            Isang araw, patagong sinundan ni Alunsina si Tungkung Langit. Nang makita siya ni Tungkung Langit, agad siyang tinanong: “Bakit ka narito? Bakit mo ako sinusundan?”

            “Gusto kong lumikha! Diyos din ako, tulad mo!” sabi ni Alunsina.

            “Nababagot ka ba uli, mahal? Huwag kang mag-alala, lilikhain ko ang kulog at kidlat para sa iyo!”

            Lumiwanag at dumagundong sa buong kalangitan dahil sa kulog at kidlat. Nagulat ang buong santinakpan. Nagtago ang araw, buwan at bituin. Kahit ang hangin ay tumigil sa pag-ihip! Pero hindi natinag si Alunsina. Nakatayo lang siya doon, nanunood, nakakunot ang noo.

            “Sawa na akong panoorin ka lang lumikha ng planeta at araw at bituin! Sawa na akong naririto lang, nakaupo, walang ginagawa! Kaya kong lumikha! Isa rin akong diyosa!”

            Pero hindi siya pinakinggan ni Tungkung Langit. Umalis siya at lumikha pa ng maraming bagay sa kalawakan. Akala niya ay nagpapapansin lang si Alunsina.  

            Hindi na nakayanan ni Alunsina ang lungkot sa kanyang puso, kaya lumayas siya sa kanilang tirahan. Pag-uwi ni Tungkung Langit, gulat na gulat siya nang makitang walang apoy sa kanilang kalan, walang pagkain sa kanilang mesa. At wala na rin ang kanyang Alunsina.

            “Alunsina! Alunsina! Hinanap nang hinanap ni Tungkung Langit ang kanyang asawa, ngunit hindi niya ito matagpuan. Tinawag niya nang tinawag ang pangalan ni Alunsina ngunit walang binalik ang hangin kundi alingawngaw.

            Lumipas ang mahabang panahon, at nagsawa rin sa paglikha si Tungkung Langit. Araw-araw, hinahanap ni Tungkung Langit ang kanyang iniibig. Ngunit wala siyang nakita.

            Isang araw, sumilip si Tungkung Langit mula sa ilang ulap. Hinawi niya ang mga ulap at sa kanyang gulat, naroon ang kanyang asawang si Alunsina.

            “Anong ginagawa mo riyan, mahal? Matagal na kitang hinahanap?”

            Tumingala si Alunsina. Kitang-kita sa kanyang mukha ang kaligayahang hinahanap ni Tungkung Langit.

            “Nilikha ko ang daigdig. Ang daigdig na may puno at halaman, isda at mga ibon. Nilikha ko ang mga bundok, ang langit, ang karagatan. Nilikha ko ang buhay, dahil isa rin akong diyos.” At nagpatuloy si Alunsina sa paglikha.

            Nasaktan si Tungkung Langit. Ang kaligayahang nakita niya sa mukha ng kanyang asawa ay hindi dahil sa pagkakita sa kanya.

            Mula noon, hindi na bumalik si Alunsina sa kalangitan. Paminsan-minsan, sinusubok siyang pabalikin ni Tungkung Langit sa pamamagitan ng paglikha ng kulog at kidlat. Ngunit hindi na babalik muli sa Alunsina.

            Mula noon, upang mabisita ni Tungkung Langit ang kanyang dating asawa, kailangan niyang mag-anyong ulan. Ulan na didilig sa daigdig na nilikha ng kanyang iniibig. Si Alunsina.

PAGPAPAHALAGA:

            Mayroon ka bang isang bagay o gawaing ayaw ipagawa sa iyo dahil sa iyong edad, ngunit natitiyak mo na sapat ang iyong karanasan o kakayahan upang magawa mo ito? Ano ang iyong naramdaman o naging tugon sa karanasang iyon? 

            May ilang bagay o karanasang maaaring ayaw ipagawa ng mga magulang sa kanilang mga anak dahil sa kanilang murang edad kahit na natitiyak na ng mga anak na may sapat na silang karanasan o kakayahan upang isagawa ang mga bagay na nais nilang gawin. Masasabi natin na may punto ang mga magulang kung nais nilang hindi mapasama ang kanilang mga anak. Maaari rin naman nating masabi na mabuti rin na subukan ng isang anak ang isang bagay upang siya ay matuto lalo na kung alam naman ng kanyang magulang na kaya niyang isakatuparan ang isang gawain. Samakatuwid, mahalaga ang palagiang komunikasyon sa pagitan ng dalawang panig upang makilala nang lubusan ng mga magulang ang kakayahan ng kanilang anak at mapakinggan din naman ng mga anak ang saloobin ng kanilang mga magulang.

Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Sandaang Damit

Saandaang Damit

Fanny A. Garcia

         

          May isang batang babaing mahirap. Nag-aaral siya. Sa paaralan ay kapansin-pansin ang kanyang pagiging walang imik. Madalas ay nag-iisa siya. Lagi siyang nasa isang sulok. Kapag nakaupo na’y tila ipinagkit. Lagi siyang nakayuko, mailap ang mga mata, sasagot lamang kapag tinatawag ng guro, halos paanas pa kung magsalita.

          Naging mahiyain siya sapagkat maaga niyang nalaman na kaiba ang kanyang kalagayan kung ihahambing sa mga kaklase. Ipinakita at ipinabatid nila iyon sa kanya. Mayayaman sila. Magaganda at iba-iba ang kanilang damit na pamasok sa paaralan. Madalas ay tinutukso siya dahil sa kanyang damit. Ang kanyang damit, kahit malinis ay halatang luma na, palibhasa ay kupas na at punung-puno pa ng sulsi.

          Kapag oras na kainan at labasan ng kanya-kanyang pagkain, halos ayaw niyang ipakita ang kanyang baon. Itatago niya sa kanyang kandungan ang pagkain, pipiraso nang kaunti, tuloy subo sa bibig, mabilis upang hindi malaman ng mga kaklase kung ano ang dalang pagkain. Sa sulok ng kanyang mata’y masusulyapan niya ang mga pagkaing dala ng kanyang mga kaklase gaya ng mansanas, sandwiches, mga imported at mamahaling tsokolate.

          Ang panunukso ng mga kaklase ay hindi nagtatapos sa kanyang mga damit. Tatangkain nilang silipin kung ano ang kanyang pagkain at sila’y magtatawanan kapag nakita nila na ang kanyang baon ay isa lamang pirasong tinapay na karaniwa’y walang palaman.

          Kaya lumayo siya sa kanila. Siya ay naging walang kibo at mapag-isa.

          Ang nangyayaring ito ay batid ng kanyang ina. Pag uwi sa bahay, madalas siyang umiiyak dahil sa panunukso ng mga kaklase at siya’y nagsusumbong sa ina. Mapapakagat-labi ang kanyang ina, matagal itong hindi makakibo, at sabay haplos nito sa kanyang buhok at may pagmamahal na sasabihin sa kanya, “Bayaan mo sila, anak, huwag mo silang pansinin. Hayaan mo, kapag nagkaroon ng trabaho ang iyong ama, makapagbabaon ka na rin ng masasarap na pagkain. Maibibili rin kita ng maraming damit.”

          At lumipas pa ang maraming araw. Ngunit ang ama ay hindi pa rin nakakuha ng trabaha kaya ganoon pa rin ang kanilang buhay. Ang bata naman ay unti-unting nakauunawa sa kanilang kalagayan. Natutuhan niyang makibahagi sa malaking suliranin ng kanilang pamilya. Natutuhan niyang sarilinin ang pagdaramdam sa panunukso ng mga kaklase. Hinid na siya nagsusumbong sa kanyang ina.

          Sa kanyang pagiging tahimik ay ipinalagay ng kanyang mga kaklase na siya ay kanilang talu-talunan kaya lalong sumidhi ang kanilang pang-aasar. Lumang damit. Di-masarap na pagkain. Mahirap. Pilit na ipinasok nila sa kanyang isip.

          Hanggang nang isang araw ay natuto siyang lumaban. Sa buong pagtataka nila’y bigla na lamang natutong sumagot ang mahirap na batang babae na laging luma, kupas at puno ng sulsi ang damit. Ang batang babae na ang laging baon ay tinapay na walang palaman. Isa na naman iyong pagkakataong walang magawa ang kanyang mga kaklase kung hindi ang tuksuhin siya.

          “Alam ninyo,” sabi niya sa malakas at nagmamalaking tinig, “ako’y may sandaang damit sa bahay.”

          Nagkatinginan ang kanyang mga kaklase. Hindi sila makapaniwala. “Kung totoo iyan ay bakit lagi lang luma ang isinusuot mo?”

          Mabilis ang sagot niya, “dahil iniingatan ko ang aking sandaang damit. Ayokong maluma agad.”

          “Sinungaling ka! Ipakita mo muna sa min para kami maniwala!” iisang sabi nila sa batang mahirap.

          “Hindi ko madadala rito. Baka makagalitan ako ni Nanay. Kung gusto ninyo ay sasabihin ko na lang kung ano ang tabas, kung ano ang tela, kung ano ang kulay, kung may ribbon o may bulaklak.”

          At nagsimula na nga siya sa kanyang pagkukuwento. Paano ay inilalarawan niya hanggang kaliit-liitang detalye ang bawat isa sa kanyang sandaang damit. Tulad halimbawa ng isang damit na pamparti. Makintab na rosas ang tela na maraming mumunting bulaklak, bolga ang manggas, may tig-isang ribbon sa magkabilang balikat. Hanggang sakong ang haba ng damit. O kaya ang kanyang dilaw na pantulog na may burda. O ang kanyang puting pansimba na may malapad na sinturon at malaking bulsa.

          Mula noon ay naging kaibigan na niya ang mga kaklase. Ngayon, siya na ang laging nagsasalita at sila ang nakikinig. Lahat sila ay natutuwa sa kanyang kuwento tungkol sa sandaang damit. Nawala ang kanyang pagiging mahiyain. Naging masiyahin siya bagaman patuloy pa rin ang kanyang pamamayat kahit na ngayo’y nabibigyan nila siya ng kapiraso ng kanilang baong mansanas o sandwich.

          Isang araw, hindi pumasok sa klase ang mahirap na batang babaeng may sandaang damit. Saka nang sumunod na araw at nang sumunod pang araw. Pagkaraan ng isang linggong hindi pagpasok ay nag-alala ang kanyang mga kaklase at guro.

Isang araw ay nagpasya silang dalawin ang batang matagal nang absent sa klase. Ang natagpuan nilang bahay at sira-sira at nakagiray na sa kalumaan.

          Lumabas ang isang babaing payat, iyon ang ina ng batang mahirap. Sila ay pinatuloy at nakita nila ang maliit na kabuuan ng kabahayan na salat na salat sa marangyang kasangkapan. Sa isang sulok ay isang lumang papag at doon nakaratay ang batang babaeng may sakit pala. Ngunit sa mga dumalaw ay di agad ang maysakit ang napagtuunan ng pansin kundi ang mga papel na maayos na nakadikit sa dingding sa may tabi ng papag. Lumapit sila sa sulok at nakita nilang ang mga papel na nakadikit sa dingding ay yaong mga drowing ng bawat isa sa sandaang papel. Magaganda, makukulay. Naroong lahat ang kanyang naikuwento. Totoo at naroroon ang sinasabi niyang rosas na damit na pamparti. Naroroon din ang drowing ng kanyang damit pantulog, ang kanyang pansimba, ang mga sinasabi niyang pamasok sa paaralan na kailanma’y hindi nasilayan ng mga kaklase dahil ayon sa kanya’y nakatago at iniingatan sa bahay.

          Sandaang damit na pawang drowing lamang.

PAGPAPAHALAGA:

            Ano ang mga salitang pumapasok sa iyong isipan kapag naririnig mo ang salitang diskriminasyon? Ano rin naman ang iyong nararamdaman sa tuwing may nakikita kang isang taong tila hindi tanggap sa isang lipunan o sa grupong kanyang nais kabilangan?

            Ang tema ng akda ay may kaugnayan sa diskriminasyon o ang di pantay na pagtingin sa ating kapwa. Maaaring magkaroon ng diskriminasyon sa kulay o lahi, katayuang sosyo-ekonomiko, relihiyon, at kasarian. Nakapokus ang akda sa diskriminasyon sa katayuang sosyo-ekonomiko na ipinamalas sa kalagayan sa buhay ng pangunahing tauhan. Matagumpay na napalutang ng awtor ang ganitong ideya sa mga tiyak na pangyayari sa kuwento. 

Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Ang Sundalong Patpat

Ang Sundalong Patpat

Virgilio Almario

Unang Pangkat: “Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng sampalok. “Saan ka dadalhin ng kabayong payat?” “Hahanapin ko ang nawawalang ulan,” sagot ng Sundalong Patpat habang inaayos ang papel na sombrero. “Pero hindi hinahanap ang ulan,” nagtatakang nagkamot ng tuktok ang sampalok. “Dumarating ito kung kailan gusto.” “Kung gayon, aalamin ko kung bakit matagal nang ayaw dumalaw ang ulan,” sagot ng Sundalong Patpat at pinatakbo ang kanyang kabayong payat.

Ikalawang Pangkat: “Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng manok. “Saan ka dadalhin ng kabayong payat?” “Hahanapin ko ang nakalimot na ulan,” sagot ng Sundalong Patpat habang nagpupunas ng pawis na tumatagaktak. “Pero hindi hinahanap ang ulan,” nagtatakang tilaok ng manok. “Dumarating ito kung tinatawagan at dinadasalan.” “Kung gayon, aalamin ko kung bakit matagal nang hindi makarinig ang ulan,” sagot ng Sundalong Patpat at pinatakbo ang kaniyang kabayong payat.

Ikatlong Pangkat: “Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng bundok. “Saan ka dadalhin ng kabayong payat?” “Hinahanap ko ang nawawalang ulan,” sagot ng Sundalong Patpat habang hinihimas ang kabayong humihingal. “Matagal nang umalis dito ang ulan,” paliwanag ng kalbong bundok. “Nagtatago sa pinakamataas na ulap.” “Kung gayon, aakyatin ko ang ulap,” sabi ng Sundalong Patpat at umimbulog agad sa simoy na pumapagaspas.

Ikaapat na Pangkat: “Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng ulap. “Saan ka dadalhin ng kabayong payat?” “Hinahanap ko ang nagtatagong ulan,” sagot ng Sundalong Patpat habang tinatapik ang nahihiling kabayong payat. “Matagal nang umalis dito ang ulan,” paliwanag ng maputlang ulap. “Nagtago sa pusod ng dagat.” Kung gayon, sisisirin ko ang dagat,” sabi ng Sundalong Patpat at lumundag pabulusok sa mga along nakatinghas.

Ikalimang Pangkat: Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng dagat. “Saan ka dadalhin ng kabayong payat?” “Hinahanap ko ang nagtatagong ulan,” sagot ng Sundalong Patpat at iwinasiwas ang espadang patpat. “Pero hindi nagtatago ang ulan,” paliwanag ng nagniningning na dagat. “Ibinilanggo ni Pugita sa kanyang munting perlas.” “Kung gayon, papatayin ko si Pugita,” sabi ng matapang na Sundalong Patpat. “Palalayain ko ang ulan.” At sinugod ng Sundalong Patpat sakay ng kanyang kabayong payat ang yungib ni Pugita. Nagulat si Pugita sa biglang pagpasok ng Sundalong Patpat na iwinawasiwas ang espadang patpat. Nagulat si Pugita sa liksi at lakas ng maliit na Sundalong Patpat. Nagulat si Pugita sa talim at talas ng kumikislap na espadang patpat.

Una at Ikalawang Pangkat: Mabilis at isa-isang tinigpas ng Sundalong Patpat ang malaki’t mahahabang galamay ng mabagal at matabang dambuhala. Isa, dalawa, tatlo. Apat. Lima. Anim. Pito. Walo! Hanggang magbuga ng maiitim na tinta si Pugita. Nasungkit ng Sundalong Patpat ang mutyang perlas na nakapalawit sa kuwintas ng nalumpong hari ng dagat!

Ikatlo at Ikaapat na Pangkat: Hawak ang perlas, dali-daling sumibad patungong pampang ang Sundalong Patpat sakay ng mabilis na kabayong payat. Pag-ahon ay agad niyang ipinukol ang mutyang perlas paitaas, mataas, mataas na mataas, hanggang umabot sa tiyan ng ulap at sumabog ang masaganang ulan.

Ikalimang Pangkat: Nagbunyi ang buong daigdig. Sumupling muli’t naglaro ang mga damo’t dahon. Nagbihis ng luntian ang mga bukid at bundok. Muling umawit ang mga ibon at ilog...

Lahat: “Saan ka pupunta, O, Sundalong Patpat?” tanong ng sampalok. “Saan ka na naman dadalhin ng kabayong payat?” “Hahanapin ko ang gusi ng ginto sa puno ng bahaghari,” sagot ng makisig na Sundalong Patpat at pinatakbo ang makisig na kabayong payat.

PAGPAPAHALAGA:

           

      May mga bagay ka bang nais mahanap o makamit sa iyong buhay? Maaaring may isang pangarap kang minimithi o nais gawin. Ano ang ginagawa mo upang ito ay iyong maabot at makamit mo ang tagumpay? 

     Isa sa mga katangian ng mga batang nasa Grade 7 na kagaya mo ay ang pagiging kuryoso sa mga bagay na hindi pa nila nalalaman o nais nilang subukan. May mga pangarap ka ring nais mong maabot sa buhay. Subalit hindi maiiwasan na magkaroon ng mga hadlang upang maisakatuparan mo ang iyong nais gawin. Hindi rin malayong mangyari na sa iyong pagiging matanong at pagdidiskubre ng mga bagay, may mga tao sa iyong paligid na magpayo sa iyo na hintayin  na lamang ang panahon kung kailan mo maiintindihan o mararanasan ang mga bagay na nais mong malaman. May ibang tao naman na magtuturo at gagabay sa iyo upang matamo ang nais mong makamit. Ang patnubay ng mga taong nakauunawa sa iyo ay mananatiling mahalagang kasangkapan upang maimulat ka na pagtuunan ang mga bagay na tama at nararapat isaalang-alang. Sa tulong at awa rin ng Diyos, ang mga bagay na nais mong makamit ay iyong maisasakatuparan basta patuloy kang manalig sa Kanya at maniwala na pagkakalooban ka Niya ng sapat na akas ng loob at kakayahan upang maisagawa mo ang tamang mga bagay at desisyon sa buhay.

Sanggunian:

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.

Impeng Negro

Impeng Negro

Rogelio Sicat

  

            “Baka makikipag-away ka na naman, Impen?”

            Tinig iyon ng kanyang ina. Nangangaral na naman. Mula sa kinatatalungkuang giray na batalan, saglit siyang napatigil sa paghuhugas ng mumo sa kamay.

            “Hindi ho,” paungol niyang tugon.

            “Hindi ho…,” ginagad siya ng ina. “Bayaan mo nga sila. Kung papansinin mo’y lagi ka ngang mababasag-ulo.”

            May iba pang sinasabi ang kanyang ina ngunit hindi na niya pinakinggan. Alam na niya ang mga iyon. Paulit-ulit na niyang naririnig. Nakukulili na ang kanyang tainga.

            Isinaboy niya ang tubig na nasa harap. Muli siyang tumabo. Isinawak niya ang kamay, pinagkiskis ang kamay at pagkaraa’y naghilamos.

            “Dumaan ka kay Taba mamayang pag-uwi mo,” narinig niya ang bilin ng ina. “Wala nang gatas si Boy. Eto ang pambili.”

            Tumindig na siya. Nanghihinamad at naghihikab na iniunat ang mahahabang kamay. Inaantok pa siya. Gusto pa niyang magbalik sa sulok ng kanyang higaan. Ngunit kailangan lumakad na siya. Tatanghaliin na naman bago siya makasahod. At naroon na naman marahil si Ogor. Kahit siya ang nauna ay lagi siyang inuunahan ni Ogor sa pagsahod.

            Umingit ang sahig ng kanilang barung-barong nang siya’y pumasok.

            “Nariyan sa kahon ang kamiseta mo.”

            Sa sulok ng kanyang kaliwang mata’y nasulyapan niya ang ina. Nakaupo ito, taas ang kaliwang paa sa dulo ng halos dumapa nang bangko. Nakasandig ang ulo sa tagpiang dingding. Nakalugay ang buhok. Bukas ang kupasing damit na giris. Nakahantad ang laylay at tuyot na dibdib. Kalong nito ang kanyang kapatid na bunso. Pinapasuso.

            “Mamaya, baka umuwi ka na namang... basag ang mukha.”

            Bahagya na niyang maulinigan ang ina. Nakatitig siya sa tatlo pa niyang kapatid. Sunud-sunod na nakatalungko ang mga ito sa isa pang bangkong nasa tagiliran ng nanggigimalmal na mesang kainan. Nagsisikain pa.

            Matagal na napako ang kanyang tingin kay Kano. Ang sumunod sa kanya. Maputi si Kano, kaya ganito ang tawag dito sa kanilang pook. Kakutis ni Kano ang iba pa niyang kapatid. Marurusing ngunit mapuputi. May pitong taon na si Kano. Siya nama’y maglalabing-anim na. Payat siya ngunit mahahaba ang kanyang biyas.

            Hinalungkat na niya ang kahong karton na itinuro ng ina. Magkakasama ang mga damit nila Kano, Boyet at Diding. Sa may ilalim nakuha niya ang kulay-lumot niyang kamiseta. Hinawakan niya iyon sa magkabilang tirante. Itinaas. Sinipat.

            “Iyan na’ng isuot mo.” Parang nahulaan na ng kanyang ina ang kanyang iniisip.

            Isinuot niya ang kanyang kamiseta. Lapat na lapat sa kanya ang kamisetang iyon noong bagong bili ngunit ngayo’y maluwag na. Nagmumukha siyang Intsik-beho kapag suot iyon ngunit wala naman siyang maraming kamisetang maisusuot. Mahina ang kita ng kanyang ina sa paglalaba, mahina rin ang kanyang kita sa pag-aagwador.

            Nagbalik siya sa batalan. Nang siya’y lumabas, pasan na niya ang kargahan. Tuluy-tuloy niyang tinungo ang hagdan.

            “Si Ogor, Impen,” pahabol na bilin ng kanyang ina. “Huwag mo nang papansinin.”

            Naulinigan niya ang biling iyon at aywan kung dahil sa inaantok pa siya, muntik na siyang madapa nang matalisod sa nakausling bato sa may paanan ng kanilang hagdan.

            Tuwing umagang mananaog siya upang umigib, pinagpapaalalahan siya ng ina. Huwag daw siyang makikipagbabag. Huwag daw niyang papansinin si Ogor. Talaga raw gayon ito: basagulero. Lagi niyang isinasaisip ang biling ito ngunit sadya yatang hindi siya makapagtitimpi kapag narinig niya ang masasakit na panunukso sa kanya sa gripo, lalung-lalo na mula kay Ogor.

            Si Ogor, na kamakailan lamang ay bumabag sa kanya. Ang malimit magsimula ng panunukso.

            “Ang itim mo, Impen!” itutukso nito.

            “Kapatid mo ba si Kano?” isasabad ng isa sa mga nasa gripo.

            “Sino ba talaga ang tatay mo?”

            “Sino pa,” isisingit ni Ogor, “di si Dikyam!”

            Sasambulat na ang nakakabinging tawanan. Pinakamatunog ang tawa ni Ogor. Si Ogor ang kinikilalang hari ng gripo.

            Noong una sinasagot niya ang mga panunuksong ito.

            “E ano kung maitim?” isasagot niya.

            Nanunuri ang mga mata at nakangising iikutan siya ni Ogor. Pagkuwa’y bigla na lamang nitong kakayurin ng hintuturo ang balat sa kanyang batok.

            “Negrung-negro ka nga, Negro,” tila nandidiring sasabihin ni Ogor. Magsusunuran nang manukso ang iba pang agwador. Pati ang mga batang naroon: “Tingnan mo ang buhok. Kulot na kulot! Tingnan mo ang ilong. Sarat na sarat! Naku po, ang nguso… Namamalirong!

            Sa katagalan, natanggap na niya ang panunuksong ito. Iyon ang totoo, sinasabi niya sa sarili. Negro nga siya. Ano kung Negro? Ngunit napapikit siya. Ang tatay niya’y isang sundalong Negro na nang maging anak siya’y biglang nawala sa Pilipinas.

            Ang panunuksong hindi niya matanggap, at siya ngang pinagmulan ng nakaraan nilang pagbababag ni Ogor, ay ang sinabi nito tungkol sa kanyang ina. (Gayon nga kaya kasama ang kanyang ina?)

            “Sarisari ang nagiging kapatid ni Negro,” sinabi ni Ogor. “Baka makatatlo pa ang kanyang nanay ngayon!”

            Noong kabuntisan ng kanyang ina sa kapatid niyang bunso ay iniwan ito ng asawa. Hindi malaman kung saan nagsuot. At noon, higit kailanman, naging hamak sila sa pagtingin ng lahat. Matagal-tagal ding hindi naglabada ang kanyang ina, nahihiyang lumabas sa kanilang barung-barong. Siya ang nagpatuloy sa pag-aagwador. At siya ang napagtuunan ng sarisaring panunukso.

            Natandaan niya ang mga panunuksong iyon. At mula noon, nagsimula nang umalimpuyo sa kanyang dibdib ang dati’y binhi lamang ng paghihimagsik, nagsusumigaw na paghihimagsik sa pook na iyong ayaw magbigay sa kanila ng pagkakataong makagitaw at mabuhay nang payapa.

            Sariwa pa ang nangyaring pakikipagbabag niya kay Ogor, naiisip ni Impen habang tinatalunton niya ang mabatong daan patungo sa gripo. Mula sa bintana ng mga barung-barong, nakikita niyang nagsusulputan ang ulo ng mga bata. Itinuturo siya ng mga iyon. Sa kanya rin napatingin ang matatanda. Walang sinabi ang mga ito, ngunit sa mga mata, sa galaw ng mga labi nababasa niya ang isinisigaw ng mga paslit: Negro!

            Napapatungo na lamang siya.

            Natatanaw na niya ngayon ang gripo. Sa malamig ngunit maliwanag nang sikat ng araw, nakikita na niya ang mga langkay ng mga agwador. Nagkakatipun-tipon ang mga ito. Nagkakatuwaan. Naghaharutan.

            Sa langkay na iyon ay kilalang-kilala niya ang anyo ni Ogor. Paano niya malilimutan si Ogor? Sa mula’t mula pa, itinuturing na siya nitong kaaway, di kailanman binigyan ng pagkakataong maging kaibigan.

            Halos kasinggulang niya si Ogor, ngunit higit na matipuno ang katawan nito. Malakas si Ogor. Tuwid ang tindig nito at halos hindi yumuyuko kahit may pasang balde ng tubig; tila sino mang masasalubong sa daan ay kayang-kayang sagasaan.

            Nang marating niya ang gripo ay tungo ang ulo. Tinungo niya ang hulihan ng pila. Marahan niyang inalis sa pagkakawit ang mga balde. Sa sarili, nausal niyang sana’y huwag siya ang maging paksa ng paghaharutan at pagkakatuwaan ng mga agwador.

            Nakakaanim na karga na si Impen. May sisenta sentimos nang kumakalansing sa bulsa ng kutod niyang maong. May isa pang nagpapaigib sa kanya. Diyes sentimos na naman. Kapag tag-araw ay malaki-laki rin ang kinikita ng mga agwador. Mahina ang tulo ng tubig sa kanilang pook. At bihira ang may poso.

            “Tanghali na akong makakauwi nito.” Nausal niya habang binibilang sa mata ang mga nakapilang balde. Maluwag ang parisukat na sementong kinatitirikan ng gripo at ang dulo ng pila’y nasa labas pa niyon.

            Di kalayuan sa gripo ay may isang tindahan. Sa kalawanging medya-agwa niyon ay nakasilong ang iba pang agwador. May naghubad na ng damit at isinampay na lamang sa balikat. May nagpapaypay. May kumakain ng halu-halo.

Sa pangkat na iyon ay kay Ogor agad natutok ang kanyang tingin. Pinilit niyang supilin ang hangaring makasilong. Naroon sa tindahan si Ogor. Hubad-baro at ngumingisi. Mauupo na lamang siya sa kanyang balde, mabuti pa roon, kahit nakabilad sa init. Pasasaan ba’t iikli ang pila? Naisip niya. Makakasahod din ako.

            Kasalukuyan siyang nagtitiis sa init nang may maulinigan siyang sigaw mula sa tindahan:

            “Hoy, Negro, sumilong ka. Baka ka pumuti.”

            Si Ogor iyon. Kahit hindi siya lumingon, para na niyang nakita si Ogor. Nakangisi at nanunukso na naman.

            “Negro,” muli niyang narinig. “Sumilong ka sabi e. Baka ka masunog!”

            Malakas ang narinig niyang tawanan. Hindi pa rin siya lumilingon. Tila wala siyang naririnig. Nakatingin siya sa nakasahod na balde ngunit ang naiisip niya’y ang bilin ng ina, na huwag na niyang papansinin si Ogor. Bakit nga ba niya papansinin si Ogor.

            Tinigilan naman ni Ogor ang panunukso. Hindi pa rin siya umaalis sa kinauupuang balde. At habang umiisod ang pila, nararamdaman niyang lalong umiinit ang sikat ng araw. Sa paligid ng balde, nakikita niya ang kanyang anino. Tumingala siya ngunit siya’y nasilaw. Nanghahapdi at waring nasusunog ang kanyang balat. Tila ibig ng matuklap ng kanyang balat sa batok, likod at balikat. Namumuo ang pawis sa kanyang anit at sa ibabaw ng kanyang nguso. May butil na rin ng pawis sa kanyang ilong.

            Itinaas niya ang tirante ng kanyang kamiseta. Hinipan-hipan niya ang manipis na dibdib. Di natagalan, isinawak niya ang kamay sa nalalabing tubig sa balde. Una niyang binasa ang batok− kaylamig at kaysarap ng tubig sa kanyang batok. Malamig. Binasa niya ang ulo. Kinuskos niya ang kanyang buhok at nabasa pati ang kanyang anit. Binasa niya ang balikat, ang mga bisig. May nadama siyang ginhawa ngunit pansamantala lamang iyon. Di nagtagal, muli niyang naramdaman na tila nangangalirang na naman ang kanyang balat. Kay hapdi ng kanyang batok at balikat.

            “Negro!” Napatuwid siya sa pagkakaupo nang marinig iyon. Nasa likuran lamang niya ang nagsalita. Si Ogor. “Huwag ka magbibilad. Doon ka sa lamig.”

            Pagkakataon na ni Ogor upang sumahod. At habang itinatapat nito ang balde sa gripo, muli niyang nakita na nginingisian siya nito.

            Napakatagal sa kanya ang pagkapuno ng mga balde ni Ogor. Napabuntong-hininga siya nang makitang kinakawitan na ni Ogor ang mga balde. Sa wakas, aalis na si Ogor, naisip niya. Aalis na si Ogor. Huwag na sanang bumalik.

            May galak na sumusuno sa kanyang dibdib habang pinagmamasdan ang pagkapuno ng sinundang balde. Susunod na siya. Makakasahod na siya. Makakasahod na rin ako, sabi niya sa sarili. Pagkaraan ng kargang iyon ay uuwi na siya. Daraan pa nga pala siya kay Taba. Bibili ng gatas.

            Datapwa’t, pagkaalis ng hinihintay niyang mapunong balde, isasahod na lamang ang sa kanya, ay mabigat at makapangyarihang kamay ang biglang pumatong sa kanyang balikat. Si Ogor ang kanyang natingala. Malapit lang pala ang pinaghatiran nito ng tubig.

            “Gutom na ako, Negro.” sabi ni Ogor. “Ako muna.”

            Pautos iyon. Iginitgit ni Ogor ang bitbit na balde at kumalantog ang kanilang mga balde. Iginitgit din niya ang sa kanya, bahagya nga lamang at takot na paggitgit. Kadarating mo lamang, Ogor nais niyang itutol. Kangina pa ako nakapila rito, a.

            “Ako muna sabi, e,” giit ni Ogor.

            Bantulot niyang binawi ang balde. Nakatingin pa rin si Ogor. Itinaob niya ang kakaunting nasahod ng balde at ang tubig ay gumapang sa semento at umabot sa mga paa ni Ogor. Uuwi na ko, bulong nya sa sarili. Uuwi na ako. Uuwi na ako. Mamaya na lang ako iigib muli. Nakatingin sa araw, humakbang siya upang kunin ang pingga ngunit sa paghakbang na iyon, bigla siyang pinatid ni Ogor.

            “Ano pa ba ang binubulong mo?”

            Hindi na niya narinig iyon. Nabuwal siya. Tumama ang kanan niyang pisngi sa labi ng nabitawang balde. Napasigaw siya. Napaluhod siya sa madulas na semento. Kagyat na bumaha ang nakaliliyong dilim sa kanyang utak. Habang nakaluhod, dalawang kamay niyang tinutop ang pisngi. Takot, nanginginig ang kanyang mga daliri. Dahan-dahan niyang iniangat iyon. Basa… Mapula… Dugo!

            Nangilabot siya. Sa loob ng isang saglit, hindi niya maulit na salatin ang biyak na pisngi. Mangiyak-ngiyak siya.

            “O-ogor… O-ogor…” Nakatingala siya kay Ogor, mahigpit na kinukuyom ang mga palad. Kumikinig ang kanyang ulo at nangangalit ang kanyang ngipin. “Ogor!” sa wakas ay naisigaw niya. Hindi minabuti ni Ogor ang kanyang pagsigaw. Sinipa siya nito. Gumulong siya. Buwal ang lahat ng balding nalalabi sa pila. Nagkalugkugan. Nakarinig sila ng tawanan. At samantalang nakadapa, unti-unting nabuo sa walang malamang sulingan niyang mga mata ang mga paang alikabukin. Paparami iyon at pumapaligid sa kanya.

            Bigla siyang bumaliktad. Nakita niya ang naghuhumindig na anyo ni Ogor. Nakaakma ang mga bisig.

            “O-ogor…”

           Tumawa nang malakas si Ogor. Humihingal at nakangangang napapikit siya. Pumuslit ang luha sa sulok ng kanyang mga mata. Nasa ganito siyang kalagayan nang bigla niyang maramdaman ang isang ubos-lakas na sipa sa kanyang pigi. Napasigaw siya. Umiiyak siyang gumugulong sa basa at madulas na semento. Namimilipit siya. Tangan ang sinipang pigi, ang buong anyo ng nakaangat niyang mukha'y larawan ng matinding sakit.

               Matagal din bago napawi ang paninigas ng kanyang pigi. Humihingal siya. Malikot ang kanyang mga mata nang siya’y bumangon at itukod ang mga kamay sa semento.

            Si Ogor… Sa mula’t mula pa’y itinuring na siyang kaaway…. Bakit siya ginaganoon ni Ogor?

            Kumikinig ang kanyang katawan. Sa poot. Sa naglalatang na poot. At nang makita niyang muling aangat ang kanang paa ni Ogor upang sipain siyang muli at tila nauulol na asong sinunggaban niya iyon at niyakap at kinagat.

            Bumagsak ang nawalan na panimbang na si Ogor. Nagyakap sila. Pagulung-gulong. Hindi siya bumitiw. Nang siya’y mapaibabaw, sinunud-sunod niya: dagok, dagok, dagok… pahalipaw… papaluka… papatay.

            Sa pook na iyon, sa nakarimarim na pook na iyon, aba ang pagtingin sa kanila. Maruming babae ang kanyang ina. Sarisari ang anak. At siya’y isang maitim, hamak na Negro! Papatayin niya si Ogor, papatayin… papatayin!

            Dagok, dagok, dagok… Nag-uumigting ang kanyang mga ugat. Tila asong nagpipilit makaibabaw kay Ogor. Tila bakal na kumakapit ang mga kamay. Sa isang iglap siya naman ang napailalim. Dagok, dagok. Nagpipihit siya. Tatagilid. Naiiri. Muling matitihaya. Hindi niya naiilagan ang dagok ni Ogor. Nasisilaw siya sa araw. Napipikit siya. Mangungudngod siya, mahahalik sa lupa. Ngunit wala siyang nararamdamang sakit. Wala siyang nararamdamang sakit!

            Kakatatlo ng asawa si Inay. Si Kano… Si Boyet… Si Diding… At siya… Negro… Negro. Negro!

            Sa mga dagok ni Ogor, tila nasasalinan pa siya ng lakas. Bigla, ubos-lakas at nag-uumiri siyang umigtad. Napailalim si Ogor. Nahantad ang mukha ni Ogor. Dagok, bayo, dagok, bayo, dagok, bayo, dagok… kahit saan. Sa dibdib, sa mukha. Dagok, bayo, dagok, bayo, dagok, dagok, dagok…

            Mahina na si Ogor. Lupaypay na. Nalalaglag na ang nagsasanggang kamay. Humihingal na rin siya, humahagok. Ngunit nagliliyab pa rin ang poot sa kanyang mga mata. Dagok, papaluka. Dagok, bayo, dagok, bayo, dagok….

            Gumagalaw-galaw ang sabog na labi ni Ogor.

            “Impen…”

            Muli niyang itinaas ang kamay.

            “I-Impen…” Halos hindi niya naririnig ang halinghing ni Ogor… Impen… s-suko na ako… s-suko… n-na a-ako.”

            Naibaba niya ang nakataas na kamay. Napasuko niya si Ogor. Napatingala siya abut-abot ang paghingal. Makaraan ang ilang sandali, dahan-dahan at nanlalambot siyang tumindig, nakatuon ang mga mata kay Ogor. Wasak ang kanyang kamiseta at duguan ang kanyang likod. May basang dugo’t lupa ang kanyang nguso.

            Maraming sandaling walang nangahas magsalita. Walang makakibo sa mga agwador. Hindi makapaniwala ang lahat. Lahat ay nakatingin sa kanya.

            Isa-isa niyang tiningnan ang mga nakapaligid sa kanya. Walang pagtutol sa mga mata ng mga ito. Ang nababakas niya’y paghanga. Ang nakikita niya’y pangingimi.

            Pinangingimian siya!

            May luha siya sa mata ngunit may galak siyang nadama. Luwalhati. Hinagud-hagod niya ang mga kamao, nadama niya ang bagong tuklas na lakas niyon. Ang tibay. Ang tatag. Ang kapangyarihan. Muli niyang tiningnan ang nakabulagtang si Ogor. Pagkaraa’y nakapikit at buka ang labing nag-angat siya ng mukha.

            Sa matinding sikat ng araw, tila siya ang mandirigmang sugatan, ngunit matatag na nakatindig sa pinagwagihang larangan.

PAGPAPAHALAGA

            Kapag naririnig mo ang salitang rasismo, ano ang ideyang unang pumapasok sa iyong isip? Naiisip mo ba ang ideyang patungkol sa diskriminasyon ng lahi o pangkat-etniko? Kung isa ito sa iyong mga pananaw, tama ka.

           Tinatalakay sa akdang "Impeng Negro" ni Rogelio Sicat ang isyu hinggil sa racismo na maituturing na isa sa mga sakit ng ating lipunan. Ang rasismo ay ang paniniwala na ang lahi ang pangunahing tumutukoy sa katangian at kakayahan ng isang tao at ang pagkakaiba ng lahi ang nagbibigay ng likas na pangingibabaw ng isang partikular na lahi. Sa ilang kaso ng institusyunal na rasismo, may ilang pangkat ng lahi ang maaaring hindi bigyan ng mga karapatan o benepisyo, o makakuha ng preperensyal na trato. Masasaksihan natin ang rasismo sa iba't ibang bahagi ng ating lipunan- sa paaralan, sa pamayanan at maging sa mga pampubliko at pampribadong institusyon. Napakalaki ng epekto nito sa isang tao kaya nararapat na imulat ang isipan ng bawat mamamayan na ito ay iwasan at bigyang halaga ang pantay na pagtingin sa ating kapwa.

Mga Sanggunian:

http://tl.wikipedia.org/wiki/Rasismo

Agnes, W et al. (2012). Ang Batikan Bolyum XVI Blg. 1. Educational Resources   Corporation: Quezon City.